Beş vakit namaz hangi vakitlerde kılınır? Namaz vakitleri nasıl belirlenir?
Günümüzde gerek Diyanet gerekse bu konuda uzman kişi ya da kurumlar namaz vakitlerini net olarak belirlemiş olsa da bu bilgilere erişimin olmadığı zamanlarda namaz vakitlerinin nasıl hesaplanacağını bilmek her Müslümanın bir vazifesidir.
Sabah namazının vakti; tan yerinin ağarması demek olan ikinci fecrin doğmasından başlayarak güneşin doğmasına kadar devam eder. Cibril’in Peygamber Efendimize imamlık yaptığını anlatan rivayette Cibril, sabah namazını bir gün tan yeri ağardığında ertesi gün ise ortalık tamamen ağarıp güneş doğmak üzereyken kıldırmış ve sonra “Bu iki vaktin arası, senin ve senin ümmetin için sabah namazının vaktidir.” Demiştir.
Sabah namazında ortalığın aydınlanmasını beklemek müstehaptır. Zira Peygamber Efendimiz “Sabah namazını gün aydınlanınca kılın.” Buyurmuştur.
Öğle namazının vakti; güneşin tepe noktasıyla batışa doğru kaymasıyla (zeval) ile başlar. Kur’an-ı Kerim’de “Güneşin zevalinden gecenin karanlığına kadar namaz kıl. Bir de sabah namazını kıl. Çünkü sabah namazı şahitlidir.” Buyurarak öğle namazının vaktinin başlangıcı olan zeval vaktini açıkça ifade etmiştir. Aynı ölçü, yukarıda geçen Cibril’in Peygamberimize namaz kıldırmasını anlatan hadisin devamında da ortaya konmuştur. Öğlenin vakti, Ebu Hanife’ye göre güneş tam tepedeyken eşyanın yere düşen gölge uzunluğu (fey-i zeval) hariç, her şeyin gölgesi kendisinin iki misline ulaşacağı zamana kadar devam eder. İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed ile diğer üç mezhebin imamına göre öğle namazının vakti eşyanın gölgesi “fey-i zeval” hariç kendisinin bir katı olması ile sona erer. Öğle vaktinin sona erdiği zaman konusunda Ebu Hanife’nin delili “Öğle namazını hava serinleştiği vakte bırakın.” Hadisidir.
Diğer imamların delili ise Cibril aleyhisselamın ikinci namazını birinci günde kendisinin işaret ettikleri vakitte kıldırmış olmasıdır.
İkindi namazının vaktinin başlangıcı; öğle namazı vaktinin sona ermesi konusundaki görüş ayrılığı, ikindi vaktinin başlamasına da yansımıştır. Dolayısıyla İmam Ebu Yusuf ile İmam Muhammed ve diğer mezhep imamlarına göre öğle vakti her şeyin gölgesi kendisinin iki misli olduğu zaman biter ve ikindi vakti başlar. Buna asr-ı sani (ikindi namazının ikinci vakti) denir. Diyanet İşleri Başkanlığı takvimlerinde asr-ı evvel uygulaması esas alınmaktadır.
İkindi namazının vakti, Hanefi mezhebine göre güneş batıncaya kadar devam eder. Peygamber Efendimiz “Kim li ikindi namazında bir rekata güneş batmadan yetişirse ikindi namazına yetişmiş olur.” Buyurmuştur.
İkindi namazının vakti, Şafii mezhebine göre kendi içinde “ihtiyari vakit ve zaruri vakit” olmak üzere iki kısma ayrılır. Her şeyin gölgesi iki misline çıktığı zamana kadar olan vakit ihtiyari vakittir. Bir özür yok iken bu ihtiyari vakti geçirmek caiz değildir. Zaruri vakit ise bundan sonra güneşin batmasına kadarki vakittir. Güneşin batışından önce bir rekat dahi olsa kılabilen kimse ikindi namazını kılmış olur.
Akşam namazının vakti; Ebu Hanife’ye göre güneşin batması ile başlayıp güneşin batışından sonra ufukta kalan aydınlık kayboluncaya kadar devam eder. Hz. Peygamber (sav) “Akşam namazı vaktinin başlangıcı güneşin batışı, sonu da ufuktaki aydınlığın kayboluşudur. Buyurmuştur.
Hadisteki aydınlık İmam Ebu Hanife’ye göre kırmızılıktan sonraki beyazlıktır. Ebu Hanife delil olarak “Akşam namazı vaktinin sonu ufkun karardığı vakittir.” Hadisine dayanmıştır. İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed’e göre ise akşamın son vakti güneşin batışından sonraki kızıllık gidinceye kadar devam eder. Zira hadisteki “aydınlık” güneşin batışındaki kızıllıktır. Çünkü Hz. Peygamber (sav) “Aydınlık kızıllıktır, o kaybolunca namaz vacip olur.” Buyurmuştur.
Yatsı namazının vakti; güneşin batışından sonraki aydınlığın kaybolmasından yani akşam namazının vaktinin sona ermesinden itibaren başlayarak tan yeri ağarmasına kadar devam eder. Peygamber Efendimiz “Yatsı namazının vakti tan yerinin ağarmasıyla sona erer.” Buyurmuştur.
Şafii mezhebine göre yatsı namazının vakti şafağın (güneşin batışından sonraki aydınlığın) kaybolmasıyla başlar, tan yeri ağarmasına kadar devam eder. Ancak bu mezhebe göre yatsı namazının vakti kendi içinde “tercih edilen vakit” ve mekruh vakit” olarak ikiye ayrılır. Tercih edilen vakit, yatsı namazının öncelikli olarak kılınacağı, gecenin ilk üçte bir vaktidir. Bundan sonra fecre kadarki vakit ise mekruh vakittir. Bu vakitte yatsı namazını kılmak sahih ise de mekruhtur.
Vitir namazının vakti; yatsı namazını kıldıktan sonra başlayarak tan yeri ağarıncaya kadar sürer. Peygamber Efendimiz (sav) “Vitir namazını yatsı namazı ile tan yerinin ağarması arasında kılın.” Buyurmuştur.