Borsa oynamak helal midir? Borsa haram mıdır? Sorularına cevap aramadan önce borsanın ne olduğunu anlamaya çalışalım. Borsa, kısaca ticarete konu olan malların, kıymetli evrakların bir aracı vasıtasıyla alım-satım işlerinin görüldüğü kurumsal piyasanın adıdır. Borsa denilince aklımıza hisse senetleri, tahvil ve hazine bonosu gelmektedir.
Borsanın tarifi ne kadar karmaşıksa helal mi haram mı konusunda da oldukça karmaşık ve birbirine zıt fetvalar vardır. Günümüzde yaşam şartlarının değişmesine bağlı olarak ortaya çıkan problemlerden biri olan borsanın helal olup olmaması sorularına bazı İslam âlimleri kati bir şekilde haramdır derken bazı İslam âlimleri de şartların İslami kurallara tezat düşmemesi şartıyla helal olabileceğini savunmaktadır.
Borsa oynamak haram mıdır?
İslam Fıkıh Akademisinin 1992 yılında Cidde’de yapılan 7. Dönem toplantısında alınan karara göre: Hisse senedi alıp satarken kar ve zarara iştirak etmesi sebebiyle kural olarak helal olsa da Şer’i olarak helal olması için Hisse senedini çıkaran şirketin, ticari işlem ve amaçlarının meşru olması gerekmektedir. Yani şirketin dinen haram sayılan faiz, içki üretimi, alım satımı, karaborsacılık, yalan, aldatma gibi dinen haram sayılan yollardan kazanç sağlamaması gerekir.
Bazı araştırmacılara göre faaliyet alanları meşru olmak şartı ile borsa oynamak helaldir. Çünkü onlara göre; borsanın haram olacağına dair kesin bir kanıt yoktur. Ayrıca, şirket sermayesini belli hisselere ayırmakta ve isteyen de bu hisselere sahip olmaktadır. Dolayısıyla hisseler şirkete tabi olarak kar ve zarara ortaktır. Bu açıdan bakılırsa haksız bir kazançtan söz edilemez. Ayrıca satın alınan hissenin şirketin bütün malına nispetinin bilinmesi gerekir. Yani alınan hissenin miktarı belirli olmalıdır. Burada herhangi bir kapalılığa imkân vermeden şeffaflık ilkesi söz konusu olmak zorundadır. Bu şartlara uygun olduktan sonra borsa oynamak haramdır denilemez.
Borsa caiz midir?
Bu soruya -borsa caiz değildir- diyen İslam âlimlerine göre;
Borsada kurumlar arası bilgi sızdırmalar, hileli ve spekülatif davranışlar ve ekonomik krizler hisse senetlerinin kıymetlerinin gerçek değerlerine tesir etmektedir. En önemlisi, borsada kıymetli evrakların fiyatları serbest iradelerle teşekkül etmemektedir. Yani bu şekilde biri lehine diğeri aleyhine haksız kazançlar söz konusudur. İslam dini asla böyle bir haksız kazanç sistemine razı olmayacağı için bundan yola çıkarak borsadan hisse senedi almanın haram olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca, tahvil, hazine bonosu gibi kıymetli evraklar faizli birer borç senedi olarak görüldüğü için, bunların borsadan alım satımı İslam âlimlerine göre kesinlikle caiz değildir.
